Projekty przeciwpowodziowe na Odrze i Wiśle chronią Polaków i przyrodę

Artykuł pod tytułem ,,Czy Wrocław jest gotowy na powódź ?” na samym wstępie stawia niczym nie uzasadnioną tezę, że planowane działania polskiego rządu i Banku Światowego w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły nie zmniejszą ryzyka, a nawet mogą spowodować wzrost zagrożenia powodziowego dla Polaków.

Jednym z użytych w tekście argumentów mających przemówić na korzyść oceny o braku skuteczności projektów powodziowych ma być przykład Wrocławia i szkód na Kozanowie po przejściu w 2010 r. fali powodziowej przez miasto. Autorzy tym przykładem chcą dowodzić hipotezę o tym, że „…w samym Wrocławiu podjęto już sporo działań przeciwpowodziowych, ale nadal nie możemy czuć się bezpieczni”.

Pomijają jednak fakt, że zatopienie w 2010 r części Kozanowa nastąpiło przed rozpoczęciem projektów przeciwpowodziowych finansowanych przez między innymi Bank Światowy, i nie można skutków przejścia fali powodziowej przez Wrocław w 2010 r. łączyć z efektami inwestycji zrealizowanych dopiero w okresie lat 2012-2016 - czyli po tej powodzi.

W latach 2012-2016 zbudowany został przez Gminę Wrocław Wał Kozanów, a w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry przeprowadzono modernizację Wrocławskiego Węzła Wodnego, zapewniając bezpieczne przeprowadzenie przez Wrocław wód powodziowych, a po zakończeniu w czerwcu 2020 r. Zbiornika Racibórz, wody o przepływie ok. 2900 m3/s.

Przebudowano nabrzeża Odry, mury oporowe, budowle hydrotechniczne (jazy, śluzy) dostosowując je do większych przepływów fali powodziowej. Wybudowano przepławki, co umożliwiło wędrówki ryb w górę i w dół rzeki, ukształtowano brzegi i dno rzeki, tak aby zapewnić bardziej korzystne warunki siedliskowe dla ryb i ptaków. W oparciu o rekomendację przyrodników, w murach oporowych nabrzeży przygotowano miejsca do zakładania kolonii lęgowych przez jaskółki brzegówki. Z dna i międzywala Odry, głównie w centrum miasta, wydobyto ponad 800 sztuk niewypałów i niewybuchów różnego kalibru, zalegających tam od czasów II wojny światowej. Odkryto i zutylizowano niezwykle niebezpieczne pokłady fosforu białego zalegające od czasów wojny na dnie Odry Śródmiejskiej.

To, jak dzisiaj wyglądają bulwary nadodrzańskie pełne turystów i wypoczywających mieszkańców miasta, w dużym stopniu jest wynikiem działań inwestycyjnych w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry oraz towarzyszących im inwestycji Gminy Wrocław. Należy zauważyć, że w ramach Projektu udało się uratować i zachować zabytkowe fragmenty bastionów oraz mury oporowe m.in. przy bulwarze Ksawerego Dunikowskiego, na Ostrowie Tumskim, Wyspie Piaskowej czy Wyspie Daliowej, a których wcześniejszy stan zagrażał osunięciem lub podmyciem sąsiadujących terenów i budynków włącznie z Kościołem pod wezwaniem Marii Panny na Piasku.

Do tych działań inwestycyjnych należy dołączyć także prawie 80 km wałów, nowych oraz zmodernizowanych, między innymi przez ich rozsunięcie, czyli zwiększenie w sposób naturalny przepływu wód powodziowych dających poczucie bezpieczeństwa mieszkańcom mającym swoje posesje wzdłuż rzeki Odry, umożliwiających też rekreację i wypoczynek, oferując trasy rowerowe i piesze.

Po zakończeniu budowy Zbiornika Racibórz w miarę bezpiecznie, zarówno dla budowli hydrotechnicznych jak i dla terenu aglomeracji wrocławskiej, można przeprowadzić przez Wrocławski Węzeł Wodny falę powodziową o przepływie nawet ok. 2900 m3/s. Zabezpieczone jest też osiedle Kozanów przed cofką ze Ślęzy, a po ukończeniu robót związanych z budową suchego zbiornika Racibórz i Kanału ulgi Odra – Widawa aglomeracja wrocławska będzie zabezpieczona przed skutkami powodzi porównywalnej z tą jaka miała miejsce w 1997 r.

Skala inwestycji zrealizowanych na Odrze w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry nie miała sobie równych od początku XX w., kiedy to niemieccy inżynierowie nadali obecny kształt układowi kanałów, rzek i budowli hydrotechnicznych, mających na celu ochronić miasto przed skutkami wielkiej wody.

O poprawie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego we Wrocławiu uzyskanej w wyniku realizacji Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry świadczy też jednoznacznie rynek inwestycji budowlanych oraz decyzje deweloperów, którzy po 2015 r. masowo lokalizują swoje nowe realizacje wzdłuż kanałów Odry, a ich oferta spotyka się z bardzo dużym zainteresowaniem kupujących te mieszkania i lokale użytkowe.

OCHRONA ŚRODOWISKA

Należy podkreślić, że wszystkie działania Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej Dorzecza Odry były realizowane nie tylko z poszanowaniem wszystkich przepisów i zasad ochrony środowiska, ale zostały poddane szerokim konsultacjom społecznym i każdy miał możliwość wówczas wziąć udział w dyskusji nad rozwiązaniami technicznymi czy środowiskowymi. Przed ostateczną decyzją o przyznaniu finansowania Projekt podlegał ocenie nie tylko Banku Światowego i Banku Rozwoju Rady Europy, ale również – ze względu na udział środków Funduszu Spójności – ocenie Komisji Europejskiej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na aspekty środowiskowe.

Projekt Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły w części odrzańskiej nie dotyczy już Wrocławia, a miejscowości położonych poniżej i będzie mieć już znikomy wpływ na Wrocław. W jego ramach chronione będą jednak tereny, które w wyniku poprawy ochrony przeciwpowodziowej na Górnej i Środkowej Odrze są coraz bardziej narażone na skutki fali powodziowej, m.in. Nowa Sól, Słubice, Chlewice, Gryfino. Projekt ten ma również na uwadze konieczność zapewnienia terenów doliny Środkowej i Dolnej Odry przed powodziami zimowymi, wywołanymi zjawiskami zatorowymi.

Idea powstania tego projektu narodziła się po pozytywnej ocenie przez Bank Światowy oraz Komisję Europejską realizacji Projekt Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry. Projekt ten, oprócz zadań już wcześniej przygotowanych do bezpośredniej realizacji robót budowlanych, takich jak np. ochrona przeciwpowodziowa Słubic, Nowej Soli, Sandomierza, Tarnobrzega czy budowa suchych zbiorników przeciwpowodziowych w Kotlinie Kłodzkiej, obejmuje też zadania, które są dopiero przygotowywane i najpierw szczegółowo analizowane, zarówno pod względem efektywności ekonomicznej, wpływu na środowisko przyrodnicza i społeczne, jak i z punktu widzenia skuteczności rozwiązań proponowanych przez projektantów.

ANALIZY MIĘDZYNARODOWYCH EKSPERTÓW

Jednym z takich dopiero przygotowywanych zadań jest modernizacja Międzyodrza. Wymagania i warunki uwarunkowań środowiskowych tego obszaru są przedmiotem szczególnej analizy specjalistów z Polski, Niemiec jak i z Banku Światowego. Na razie prowadzone są badania i inwentaryzacja przyrodnicza, które prowadzą do lepszego poznania i udokumentowania stanu siedlisk i przyrody tego terenu. Prace te są prowadzone zgodnie z przyjętą i upublicznioną wcześniej metodyką, przez interdyscyplinarny zespół przyrodników o wysokich kwalifikacjach i doświadczeniu. Przedstawione też już zostały na forum publicznym pierwsze wyniki tych badań. Nieuzasadnione jest więc kwestionowanie celowości planowanego w ramach ochrony przeciwpowodziowej Środkowej i Dolnej Odry zakresu prac, w momencie gdy jeszcze nie zostały zakończone prace badawcze, a nawet nie została przygotowana wariantowa koncepcja rozwiązań technicznych. Zadanie to będzie realizowane zgodnie z polskimi przepisami dotyczącymi przygotowania i realizacji Inwestycji, a zatem zostanie poprzedzone całą procedurą uzyskiwania najpierw decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Decyzje zapadną więc po dokładnych analizach zarówno pod względem ekonomicznym jak i środowiskowym.

Wszystkie działania podejmowane w ramach projektów współfinansowanych ze środków Banku Światowego są poprzedzane dogłębnymi analizami, konsultacjami społecznymi, a podczas realizacji połączone z dodatkowymi wymaganiami, takimi jak opracowanie i następnie realizacja Planu Zarządzania Środowiskiem oraz Planu Pozyskania Nieruchomości i Przesiedleń. Te dokumenty, specyficzne dla projektów finansowanych przez Bank Światowy na całym świecie, po przeprowadzonych przez kredytobiorcę konsultacjach społecznych są na koniec zatwierdzane przez Bank Światowy, a w trakcie realizacji inwestycji systematycznie monitorowane. Szczegółowość przygotowania inwestycji i analizy przeprowadzane na kolejnych szczeblach decyzyjnych przez różnych ekspertów gwarantują efektywne wykorzystanie środków.

Działania w ramach Projektów współfinansowanych z Banku Światowego mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa zarówno ludzi, ich dobytku jak i ekosystemu, który dzięki tym Projektom nie tylko jest chroniony, ale też zostaje odtworzony i uratowany, tak jak w przypadku szlaków wędrownych ryb zrealizowanych na terenie Wrocławskiego Węzła Wodnego.

***

Autor jest Szefem Koordynacji Projektów Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły współfinansowanych przez Bank Światowy oraz autorem Raportu Strat w powodzi w 1997 r.