Co robić gdy dziecko nie chce iść do szkoły? Psycholog wyjaśnia jak reagować.

Zbliża się wrzesień, a wraz z nim - powrót młodzieży do szkół. Sporo dzieci w tym czasie jasno komunikuje, że nie chce wracać, a w wielu przypadkach - wprost odmawia chodzenia do szkoły.

Pomocy, moje dziecko odmawia pójścia do szkoły! 

Niektórzy rodzice, z bezradności, reagują na odmowę chodzenia do szkoły krzykiem, karami czy surowymi ograniczeniami. Inni zaś są zmęczeni i rezygnują z jakichkolwiek działań, pozwalając swojemu dziecku na wagarowanie i brak zaangażowania w szkołę - zwyczajnie nie mają pomysłów na skuteczne rozwiązania. Psycholog z wrocławskiej poradni psychologiczno - psychiatrycznej Empatio radzi, w jaki sposób reagować na tego typu trudne sytuacje rodzinne. 

Fobia szkolna a wagary

Twoje dziecko skarży się na bóle brzucha tuż przed pójściem do szkoły, a gdy zostaje w domu - objawy znikają, by pojawić się ponownie następnego ranka. Gdy próbujesz nakłonić je do wyjścia z domu wpada w złość, pojawia się opór, płacz, czasem krzyk.  

Jeśli tak jest - Twoje dziecko może doświadczać tzw. fobii szkolnej, będącej rodzajem stanu lękowego. Dzieciom doświadczającym lęku przed szkołą bardzo trudno jest do niej wyjść i w niej pozostać. 

Należy pamiętać, że odmowa chodzenia do szkoły ze względu na fobię szkolną, nie jest tym samym co wagarowanie! Wagarowicze zazwyczaj są bardziej zwodniczy - kombinują, a ich rodzice nie są świadomi, że ci - opuszczają lekcje. 

Dzieci z lękiem szkolnym zwykle są grzeczne i uległe, z wyjątkiem tych szczególnych sytuacji pójścia do szkoły. Ich rodzice wiedzą o nieobecnościach i spędzają mnóstwo czasu, próbując doprowadzić swoje dziecko do placówki, niestety w wielu przypadkach - bezskutecznie.

Poniżej podane są porady psychologa, co możemy zrobić dla swojego dziecka, gdy mierzy się ono z lękiem szkolnym.

Zidentyfikuj problem 

Gdy dziecko odmawia chodzenia do szkoły, pierwszą najważniejszą rzeczą do zrobienia, jest rozpoznanie problemu. 

• Czy dziecko jest przeciążone lekcjami? 
• Czy doświadcza jakiejś presji ze strony/ wśród rówieśników?
• A może po prostu nie zna sposobu, który pomógłby rozwiązać jego problem? 

Przyjrzyjcie się uważnie sytuacji swojego dziecka. To ważne, aby rozróżnić czy potrzebuje na przykład więcej snu, a może istnieje jakiś problem społeczny?

Z praktyki naszych psychologów dziecięcych wynika, że dzieci odmawiające chodzenia do szkoły, doświadczają problemów z czterech poniższych kategorii: 

• przemoc szkolna: są to dzieci prześladowane i nękane lub takie, które mają problemy z porozumiewaniem się z rówieśnikami, 
• trudności z nauką: dzieci, które mają trudności w nauce, nudzą się na lekcjach lub dla których praca w szkole jest generalnie bardzo negatywnym doświadczeniem,
• trudności z zachowaniem: dzieci, które mają problemy z uznawaniem autorytetu i przestrzeganiem obowiązujących zasad,
• lęk: dzieci, które mają problemy z radzeniem sobie z lękiem; może to być lęk separacyjny (dotyczący rozłąki z opiekunami, występujący zwykle u młodszych dzieci), niepokój związany ze sprawdzianami, rówieśnikami a nawet z tym, co dzieje się w domu.

Uwaga! Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko zmaga się z lękiem, fobią szkolną lub depresją, konieczna jest konsultacja z lekarzem lub specjalistą zdrowia psychicznego (psychologiem czy psychoterapeutą dziecięcym, psychiatrą) w celu uzyskania wsparcia i wskazówek co do dalszego postępowania. Poradnia psychologiczno - psychiatryczna Empatio, to specjalistyczna wrocławska placówka, w której psycholodzy dziecięcy oraz rodzinni, świadczą swoje usługi i wymieniają się wiedzą. Więcej o naszej placówce dowiesz się ze strony internetowej: https://psycholog-ms.pl .

Unikanie szkoły może okazać się jednym z pierwszych sygnałów, że Twoje dziecko jest na przykład prześladowane - koniecznie zbadaj tę możliwość! Należy pamiętać, że wiele dzieci wstydzi się przyznać, że są ofiarami przemocy, a ze strachu nie chcą o tym mówić, nawet własnym rodzicom.

Wreszcie, wiele dzieci rozpoczynających naukę obawia się rozstania z rodzicami czy opiera się zasadom i ma problemy z autorytetem. Niechodzenie do szkoły staje się dla nich formą odreagowywania i komunikowania rodzicom, że doświadczają trudności.

Ucz dziecko skutecznego rozwiązywania problemów

Odmowa pójścia do szkoły jest dla dziecka jedynym znanym sposobem na rozwiązanie realnego problemu. Innymi słowy - możliwe, że Twoje dziecko próbuje rozwiązać swoje problemy związane z rówieśnikami, nauką, zasadami czy lękiem, odmawiając chodzenia do miejsca, które jest źródłem trudności.

Niestety, w przypadku niektórych dzieci, sposoby które stosują by rozwiązać swoje trudności wielokrotnie sprawiają, że te ​​stają się jeszcze bardziej pogłębione. Niechodzenie do szkoły, prawdopodobnie przysporzy młodemu człowiekowi tylko wielu nowych kłopotów, dlatego musisz pomóc mu/jej poznać i rozwinąć lepsze umiejętności radzenia sobie. 

Poczucie obowiązku 

Codziennie, ​​miliony ludzi wstają by udać się do pracy. Dojrzali dorośli skutecznie poradzili sobie z  podstawowym, ale ważnym problem realności - rzetelnego, codziennego, rutynowego chodzenia do pracy. Rozwinęli umiejętności radzenia sobie, które umożliwiają funkcjonowanie w prawdziwym świecie. Jako rodzice, musicie pokazać i pomóc zrozumieć dziecku, że jego aktualnym obowiązkiem jest chodzenie do szkoły. Nauka przyjmowania odpowiedzialności jest częścią procesu rozwiązywania problemów, ale także kluczowym elementem rozwoju psychicznego i społecznego. Rozmawiajcie ze swoimi dziećmi, uznajcie ich wysiłek, pokażcie także własny:

„Musisz chodzić do szkoły, nawet jeśli czasami nie chcesz. To twoja odpowiedzialność, tak samo jak naszą jest chodzenie do pracy. Widzę, że bardzo Ci się nie chce i wiele Cię to kosztuje. To duży wysiłek! Nam też się czasem nie chce chodzić do pracy."

Krótka porada: nie próbujcie rano prowadzić poważnej dyskusji z dzieckiem. To nie jest dobry czas na naukę nowych umiejętności, ponieważ maluch/nastolatek będzie zbyt zajęty usprawiedliwianiem swoich niechęci i prawdopodobnie będzie gotowy tylko z Wami walczyć. W takich sytuacjach bardzo łatwo o frustrację, gniew, krzyk i dodatkowy stres dla wszystkich. Podejmijcie dyskusję na temat rozwiązywania problemów w drugiej części dnia, w momencie kiedy będziecie spokojni i gotowi aby się wzajemnie wysłuchać. 

Chodzi o motywacje i konsekwencje (tak, jak w przypadku dorosłych!)

Gdy spojrzymy na umiejętności rozwiązywania problemów przez ludzi dorosłych, w każdej sytuacji obecne są dwa zjawiska: motywacja i konsekwencje. Motywacja jest powodem, dla którego chodzimy do pracy - musimy wyżywić swoje rodziny, ciężko pracujemy aby mieć sprawny samochód, czyste ubrania lub zapewnić sobie rozrywkę. To są nasze motywacje.

Konsekwencje są także powszechnie znane - stracimy pracę jeśli nie będziemy do niej chodzić. Z biegiem czasu, jeśli taka sytuacja będzie się powtarzać - wpadniemy w kłopoty społeczne i finansowe.

Motywacja

Podobne motywacje i konsekwencje dotyczą Twojego dziecka w kontekście chodzenia do szkoły. Naszym zadaniem, jako rodziców, jest przedstawienie dziecku tej części życia.
W sytuacjach gdy dziecko nie doświadcza poważnych trudności (lęków, problematycznych zachowań etc.), nad motywacją można pracować używając systemu nagród. 

• Przykładem takiej pracy są komunikaty dotyczące codziennych ograniczeń i swobód: 

„Jeśli rano wstaniesz na czas, będziesz mógł posiedzieć z nami do 21:00. / Będziesz mógł dłużej słuchać muzyki w łóżku. / Jeśli wstaniesz punktualnie, zorganizujemy dodatkowy czas w Twoim pokoju na relaks i nie będziesz musiał gasić światła tuż przed snem”.

• Łączcie regularne i punktualne wstawanie do szkoły, z otrzymanymi dobrymi wynikami.

Doceniajcie swoje dziecko za to, że udaje mu się wstać na czas! Możecie też o tym porozmawiać: „Podoba mi się, że rano wstajesz punktualnie. Zdarza Ci się, że masz ochotę nie wstać? Co sobie mówisz kiedy tak bardzo Ci się nie chce?”
 

Kiedy spokojnie angażujesz swoje dziecko w rozmowy o trudnościach i rozwiązywaniu ich, dowiadujesz się jak myśli i co utrudnia mu skuteczne radzenie sobie.

Konsekwencje 

Dostrzeganie i egzekwowanie konsekwencji może być równie proste. Kluczowe jest jednak unikanie walki o władzę z dzieckiem! Świadomość istnienia konsekwencji już w młodym wieku, kiedy dziecko po raz zaczyna sprzeciwiać się chodzeniu do szkoły, jest bardzo istotna. Czasami konsekwencje oznaczają wstrzymywanie się od wyjątków, na przykład niedopuszczanie do tego, by dziecko faktycznie wstawało zbyt późno. Innym razem, konsekwencje będą oznaczały modyfikowanie zwyczajów. Oto przykład: 

„Przez cały tydzień miałeś_aś trudność, żeby wstać razem z budzikiem, więc w tym tygodniu będę pilnować, abyś kładła się 30 minut wcześniej. Jeśli będziesz wstawać punktualnie przez cały następny tydzień - porozmawiamy o powrocie do harmonogramu, który mieliśmy wcześniej. Musimy mieć pewność, że w szkole jesteś na czas i wyspana.”

Pamiętaj: jeśli Twoje dziecko ma problem z porannym wstawaniem - social media, smartfon, gry wideo również powinny zostać wstrzymane lub ograniczone na kilka godzin przed snem. Używanie elektroniki podczas przygotowywania się do snu, bardzo negatywnie wpływa na jego jakość i utrudnia zasypianie. 

Konsekwencje to nie kary

Istnieje znacząca różnica między konsekwencjami a karami. Właściwie wyciągane konsekwencje, ostatecznie zmotywują Twoje dziecko do wypełniania obowiązków. Przywracają rodzicielską kontrolę i uczą dzieci, jak skutecznie rozwiązywać problemy. W ten sposób, dziecko nabywa umiejętności potrzebnych do funkcjonowania w życiu dorosłym. Kary wywołują jedynie niechęć, powodują frustrację, złość i walkę, są więc zupełnie nieskuteczne przy próbach zmiany zachowania.

Pozwól swojemu dziecku doświadczać naturalnych konsekwencji. Uwaga za spóźnienie do szkoły, słabsza ocena - dziecko musi umieć konfrontować się ze skutkami swoich działań. To ważny element rozwojowy. 

Podsumowując 

Jako rodzic zrób wszystko, co w Twojej mocy, aby dowiedzieć się co jest przyczyną unikania szkoły przez dziecko. Jeśli podejrzewasz fobię lub inne trudności natury psychologicznej - zgłoś się do specjalisty. Jeśli natomiast dziecko bada rodzicielskie granice - pozwól mu dostrzec konsekwencje jego działań. Ważne, aby w sytuacji problemowej spróbować zaakceptować to, nad czym nie masz kontroli. Rodzice często czują się samotni, nie radząc sobie z dziecięcymi zachowaniami, które przybierają formę walki o władzę w domu.

Zmiana jest procesem i nie zachodzi z dnia na dzień. Prawdopodobnie Twoje dziecko nie zmieni całkowicie podejścia, zacznie lubić lub nawet tolerować szkoły w krótkim czasie. Rozpocznijcie wprowadzanie zmian od miejsca, w którym jest teraz Twoje dziecko - towarzysz mu w trudnościach i stopniowo zwiększaj swoje oczekiwania, aż osiągniecie wspólny cel. Jako rodzice i opiekunowie, starajcie się być cierpliwi i ciepli dla dziecka, towarzyszcie mu w trudnościach i często meldujcie się w szkole - w ten sposób będziecie wiedzieć czy Wasze dziecko jest i czuje się bezpiecznie, jest tolerowane i akceptowane.