O zwyczajach wielkanocnych

Powszechnie wiadomo, że Boże Narodzenie w wielu aspektach nawiązuje do dawnych zwyczajów religii przedchrześcijańskich. Niewiele osób jednak wie o tym, że również Wielkanoc – najważniejsze święto chrześcijan – również ma wiele wspólnego z wiarą naszych przodków. Warto wiedzieć, skąd wzięły się niektóre znane dzisiaj zwyczaje wielkanocne.

Wielkanoc jest najważniejszym świętem w katolickim kalendarzu, upamiętniającym zmartwychwstanie Jezusa – symbol zwycięstwa życia nad śmiercią. Związanych jest z nim wiele zwyczajów ludowych, których spora część wywodzi się bezpośrednio z religii Słowian, a konkretnie – z Jarego Święta, czyli po prostu równonocy wiosennej. Jare Święto było jednym z czterech świąt w roku związanych z kultem solarnym. Zrównanie dnia z nocą oznaczało budzenie się wszelkiego życia, a także początek prac polowych.

Jednym z elementów obchodów Jarego Święta było malowanie pisanek. Jajo było od czasów starożytnych symbolem odrodzenia i nowego życia. Sam zwyczaj malowania jajek z okazji nadejścia wiosny znany był już w czasach Cesarstwa Rzymskiego. U nas zwyczaj ten znany był w X w. Jaja wkładano wówczas do barwnika z łupin cebuli, a następnie wydrapywano na skorupkach różne wzory. Zwyczaj ten przejęło chrześcijaństwo, nadając mu nowe znaczenie – nadzieję na odrodzenie się życia wynikającą z wiary w zmartwychwstanie.

Pisanki są jednym z produktów, które powinny znaleźć się w święconce. Święcenie pokarmów również ma korzenie pogańskie. Było ważnym elementem religii rodzimych i miało przynieść obfite plony. Zwyczaj ten praktykowano na zachodzie na pewno od VII w, przy czym symbol pisanek jeszcze nie był wówczas uznawany za chrześcijański. W Polsce pojawił się pod koniec XIII w. – już ze święceniem jaj. Warto wiedzieć, że dawniej skorupki pisanek wyrzucano na pole, by obficie rodziło.

Kolejnym zwyczajem przejętym z religii rodzimych jest polewanie się wodą, czyli popularny Śmigus-Dyngus. Miało ono symbolizować zmycie z siebie zimowego brudu i przygotowanie do nowego sezonu prac polowych. Wiara chrześcijańska nadała temu zwyczajowi nowe znaczenie – polanie wodą ma oznaczać symboliczne obmycie się z grzechu.

W sobotę przez Wielkanocą w wielu domach pojawia się symbolicznie „wielkanocny zajączek” roznoszący łakocie dzieciom. Zając (w krajach anglosaskich królik) był od czasów starożytnych symbolem płodności. Co ciekawe – takim symbolem był również baranek. Został zamieniony w symbol zmartwychwstania zgodnie z przekazaną w Biblii tradycją, gdzie Jezusa nazwano „barankiem Bożym”, którego ofiara miała zmazać grzechy ludzi.

Osoby religijne nie powinny się jednak obawiać – stosowanie pewnych zwyczajów nie oznacza automatycznie kultywowania praktyk pogańskich. Przeciwnie – najważniejsza jest tradycja i symbolika, a obecne znaczenie pewnych zwyczajów jest już inne niż dawniej. Warto jednak wiedzieć, że w ten sposób symbolicznie okazujemy szacunek naszym przodkom, co również należy do ważnych aspektów chrześcijańskiego ducha.